گیربکس به عنوان یکی از اصلی‌ترین اجزای سیستم انتقال قدرت در خودرو، نقش مهمی در حرکت نرم و بی‌دردسر خودرو ایفا می‌کند. هرگونه اختلال در عملکرد گیربکس می‌تواند با نشانه‌هایی مثل صداهای غیرعادی، لرزش، سختی در تعویض دنده یا حتی خرابی کامل همراه شود. یکی از شایع‌ترین علائم بروز مشکل در گیربکس، صدای غیرعادی هنگام حرکت، تعویض دنده یا حتی در حالت خلاص است.
شنیدن هرگونه صدا از گیربکس نباید نادیده گرفته شود زیرا در بسیاری از موارد این صداها می‌توانند هشداری جدی در خصوص بروز خرابی‌های بزرگ‌تر و پرهزینه‌تر باشند. 

چرا گیربکس صدا می‌دهد؟

گیربکس در زمان عملکرد طبیعی خود، باید کمترین صدا را تولید کند. وجود روانکاری مناسب، هم‌راستایی دقیق قطعات و طراحی مهندسی دقیق باعث می‌شود دنده‌ها با کمترین اصطکاک و صدایی درگیر شوند. زمانی که هر یک از این شرایط به هم بخورد، صداهای مختلفی از داخل گیربکس شنیده می‌شود که هر کدام می‌تواند نشانگر مشکلی خاص باشد.
کارشناسان تعمیرگاه لیفان به طور کلی صداهای غیرعادی گیربکس را به چند دسته تقسیم می کنند :
•    زوزه کشیدن
•    تق تق کردن
•    ضربه یا کوبش
•    صدای فلزی ساییده شدن
در ادامه هر یک از این صداها را بررسی می‌کنیم.

دلایل زوزه کشیدن گیربکس

زوزه کشیدن یکی از رایج‌ترین صداهایی است که از گیربکس شنیده می‌شود و معمولاً نشان‌دهنده مشکلات زیر است:
۱. پایین بودن سطح روغن گیربکس
روغن گیربکس وظیفه روانکاری و خنک‌کاری قطعات متحرک داخلی را دارد. کمبود روغن باعث افزایش اصطکاک میان چرخ‌دنده‌ها می‌شود و نتیجه آن تولید صدای زوزه است.
با بررسی و تکمیل سطح روغن گیربکس و تعویض روغن در صورت کثیفی یا سوختگی مشکل برطرف می شود. 

۲. استفاده از روغن گیربکس نامناسب
هر گیربکس نیاز به روغن مخصوص خود دارد. استفاده از روغن غیراستاندارد می‌تواند روانکاری ناکافی ایجاد کرده و باعث زوزه شود.
از روغن توصیه‌ شده توسط سازنده خودرو استفاده کنید .

۳. فرسودگی چرخ‌ دنده‌ها
ساییدگی سطح چرخ ‌دنده‌ها به مرور زمان می‌تواند باعث عدم درگیری صحیح دنده‌ها و ایجاد زوزه در زمان حرکت شود.
باز کردن و بررسی گیربکس توسط تعمیرکار ماهر و تعویض چرخ‌ دنده‌های معیوب ، این مشکل رفع می شود. 

۴. خرابی بلبرینگ ‌های داخلی
بلبرینگ‌های معیوب گیربکس نیز با ایجاد صدای زوزه شناخته می‌شوند؛ این صدا معمولاً با افزایش سرعت بیشتر می‌شود.با تعویض بلبرینگ ‌های آسیب‌ دیده مشکل برطرف می شود. 

دلایل صدای تق تق یا کوبش گیربکس

صدای تق تق معمولاً نشان‌دهنده ضربه در زمان درگیری دنده‌هاست که می‌تواند به دلایل زیر رخ دهد:
۱. لقی بیش از حد در دنده‌ ها
فرسودگی چرخ‌دنده‌ها و محورهای داخلی می‌تواند باعث وجود لقی شود. این لقی هنگام درگیری یا خلاص شدن دنده باعث ایجاد ضربه می‌شود. با بازدید دقیق و تعمیر گیربکس توسط تعمیرکار مجرب ، مشکل قابل رفع است. 

۲. خرابی دسته موتور یا دسته گیربکس
گاهی اوقات صدای کوبش ناشی از جابه‌جایی زیاد موتور یا گیربکس در جای خود به دلیل خرابی پایه‌های نگهدارنده است.
راهکار:
•    بررسی سلامت دسته موتور و دسته گیربکس
•    تعویض قطعات معیوب

۳. اشکال در کلاچ (در گیربکس دستی)
در خودروهای دنده دستی، فرسودگی صفحه کلاچ، دوشاخه کلاچ یا بلبرینگ کلاچ می‌تواند باعث ضربه و کوبش هنگام درگیری دنده شود. در این حالت سرویس و تعمیر کامل سیستم کلاچ توصیه می شود .

دلایل صدای ساییده شدن فلز به فلز

این صدا یکی از خطرناک‌ترین انواع صدا از گیربکس است که می‌تواند ناشی از آسیب شدید داخلی باشد:
۱. شکستگی دنده ‌ها
اگر یک یا چند چرخ‌دنده دچار لب‌پر شدن یا شکستگی شده باشند، درگیری نادرست و صداهای فلزی ساییده شدن به گوش می‌رسد.
با باز کردن کامل گیربکس و تعویض چرخ ‌دنده‌های آسیب ‌دیده می توان مشکل را رفع کرد. 

۲. خرابی کامل بلبرینگ ‌ها
در صورت از هم پاشیدن بلبرینگ‌ها، شفت‌ها ممکن است کج یا آزاد حرکت کنند و تماس غیرطبیعی فلزات ایجاد شود. با تعویض فوری بلبرینگ‌ها و بررسی سلامت سایر قطعات داخلی توسط تعمیرکار ماهر مشکل رفع می شود. 

دلایل صدا دادن گیربکس در حالت خلاص

اگر گیربکس حتی در حالت خلاص صدا بدهد معمولاً به مشکلات زیر برمی‌گردد:
•    خرابی بلبرینگ اولیه شفت
•    لقی بیش از حد شفت ورودی
•    کمبود روغن گیربکس
در چنین شرایطی به سرعت باید گیربکس بررسی شود تا از آسیب‌های جدی‌تر جلوگیری گردد.

دلایل صدای غیرعادی در تعویض دنده

اگر هنگام تعویض دنده صدای تقه یا ساییدگی شنیده شود ممکن است دلایل زیر دخیل باشند:
•    تنظیم نبودن سیستم کلاچ (در گیربکس دستی)
•    خرابی سنکرونایزرها (همزمان‌کننده دنده‌ها)
•    اشکال در مکانیزم تعویض دنده
•    کمبود روغن یا روغن نامرغوب

دلایل صدا در گیربکس اتوماتیک

طبف نظر تکنسین های تعمیرگاه مزدا غرب تهران ، در گیربکس‌های اتوماتیک صداهای غیرعادی می‌تواند نشان ‌دهنده مشکلات جدی‌تری باشد از جمله:
•    خرابی تورک کانورتر
•    گرفتگی کانال‌های روغن
•    خرابی شیر برقی‌های کنترل فشار
•    ضعف پمپ روغن داخلی گیربکس
برای عیب‌یابی گیربکس اتوماتیک حتماً باید از دیاگ تخصصی استفاده شود.

روش‌های عیب‌یابی صدای گیربکس

کارشناسان تعمیرگاه جک ، برای عیب یابی صدای غیر عادی گیربکس ، نکات زیر را توصیه می کنند :

۱. توجه دقیق به نوع صدا
اولین گام توجه دقیق به نوع، زمان و شرایط ایجاد صداست:
•    صدا هنگام حرکت یا ایستادن؟
•    صدا هنگام شتابگیری یا کاهش سرعت؟
•    صدا در دنده خاص یا در تمام دنده‌ها؟

۲. بررسی سطح و کیفیت روغن گیربکس
همیشه اولین اقدام، چک کردن سطح و رنگ روغن گیربکس است. وجود براده فلزی در روغن نشان‌دهنده آسیب داخلی است.

۳. تست جاده‌ای
یک تست جاده‌ای به مکانیک کمک می‌کند تا زمان و نحوه ایجاد صدا را بهتر شناسایی کند.

۴. استفاده از دستگاه دیاگ
در گیربکس‌های اتوماتیک استفاده از دیاگ مخصوص اطلاعات دقیقی از خطاهای داخلی ارائه می‌دهد.

۵. باز کردن کامل گیربکس
در موارد شدید لازم است گیربکس به طور کامل باز شود و تمام قطعات بررسی گردد.

شنیدن هرگونه صدای غیرعادی از گیربکس یک علامت هشدار جدی است که نباید نادیده گرفته شود. صداهای مختلف می‌توانند نشانگر آسیب‌های گوناگون باشند و تشخیص به موقع علت صدا می‌تواند از خسارت‌های سنگین‌تر جلوگیری کند.
اگر در خودرویتان هر نوع صدای زوزه، تق تق یا ساییدگی فلزی از سمت گیربکس شنیدید، بهتر است بلافاصله به تعمیرگاه تخصصی گیربکس مراجعه کرده و مشکل را دقیق بررسی کنید. بسیاری از این ایرادات اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شوند، با هزینه بسیار کمتر قابل رفع خواهند بود.