هر ساله میلیون ها توریست عازم ایتالیا می‌شوند تا برج پیزا را تماشا کنند، برجی که به دلیل کج بودنش به نظر می رسد قوانین گرانش روی آن اجراشدنی نیست. اما تا چه مدت دیگر این جاذبه توریستی ایتالیا برقرار خواهد ماند؟ برای درک وجود یا عدم وجود استحکام ساختار این برج باید نگاهی به گذشته آن داشته باشیم.
به گزارش سرویس اخبار علمی آژانس خبری تکنا به نقل از SAGE journals در سال ۱۱۷۳ بود که ساخت این برج ناقوس در میدان کتدرال شروع شد، اما شروع جنگ های مختلف مدام باعث توقف ساخت برج می شد و به همین علت ساخت آن دو قرن طول کشید. معماران با بنای همان طبقات اولیه متوجه شدند که این برج به سمت جنوب خمیدگی دارد. حال مقصر این قضیه کیست؟ خاک نرم و منعطف زیر ساختمان که با سطح بالای آب‌های زیرزمینی نرم تر هم شده است.
به جای خراب و دوباره از اول شروع کردن، معماران خلاقیت به خرج دادند و برای حل معضل شیب دار شدن برج هر طبقه را در زاویه مشخصی ساختند که البته باعث کج شدن بیشتر برج می شد. گابریله فیورنتینو (Gabriele Fiorentino یکی از محققین عضو ماری کوری در دپارتمان مهندسی عمران از دانشگاه بریستول انگلستان) این برج را «موزی شکل» می خواند.
زمانی که برج پیزا تقریبا در سال ۱۳۷۰ میلادی به پایان رسید، انحراف و خمیدگی آن به ۱.۶ درجه رسید. سازه نهایی یک استوانه توخالی بود که هشت طبقه داشت و طول آن به ۱۹۶ فیت (۶۰ متر) می رسید. اسکلت بنای ساختمان، متشکل از هاون و خرده سنگ ها، با کمک ستون ها، سنگ مرر و طاق و گنبد پوشیده شد.
با توجه به گفته های فیورنتینو، زمانی که شیب برج به ۵.۵ درجه رسید، دولت ایتالیا تصمیم گرفت برای حفاظت از این بنای تاریخی اقدام کند. بنابراین در سال ۱۹۹۰ کمیته ای از کارشناسان را برگزید تا بلکه شیب برج را کم کنند (البته بدون اینکه باعث خرابی برج شده و جاذبه توریستی خود را از دست بدهد).
فیورنتینو می‌گوید: «این برج یکی از نمادهای ایتالیا است. در اینکه چقدر می شود این اثر تاریخی را عوض کرد جروبحث فراوانی جریان دارد… به‌هرحال این برج بخشی از فرهنگ ماست.»
در سال ۱۹۹۳، کمیته کارشناسان ابتدا ۶۰۰ تن سرب به سمت شمالی طبقه همکف اضافه کردند با این امید که فرو رفتگی سمت جنوبی طبقه جبران شود. از آنجایی که این اقدام نتوانست جلوی افزایش شیب را بگیرد، دوباره ۳۰۰ تن سرب دیگر به سمت شمالی اضافه کرده و با لنگرهای زمینی آن را نگه داشتند. این اقدام نیز کافی نبود. بعد از کلی ایده‌پردازی و صحبت های مختلف، کارشناسان تصمیم به حفاری خاک گرفتند؛ یعنی استفاده از مته و لوله‌های بلند برای حذف خاک موجود در زیر فوندانسیون سمت شمالی برج.
با برداشته شدن خاک، شیب برج به آرامی به سمت شمال برمی گشت و این یعنی شیب برج ده درصد کاهش پیدا کرد و به ۵ درجه رسید. فیورنتینو در این مورد اضافه کرد: «کارشناسان گفتند که انگار برج را به دویست سال پیش برگردانده‌اند.» (یعنی دویست سال دیگر طول می کشد تا دوباره شیب برج به حالت قبلی خود برگردد.)
البته فیورنتینو باور دارد این تنها یک راه حل موقت بود و تخمین اینکه برج چقدر سرپا می ماند غیرممکن است. طی سیصد سال آینده، ممکن است به همان ۵.۵ درجه از شیب برسد که در دهه ۹۰ رسید و ما دوباره مجبور شویم خاک نرم بالایی را به سمت دیگر منتقل کنیم. البته در حال حاضر این برج به چند دلیل سرپا و امن باقی خواهد ماند.
اول از همه، چون ساخت این برج همراه با وقفه های طولانی بوده، به ساختمان وقت اضافه فراوانی داده تا به خوبی درون خاک نرم جاگیر شود تا در ادامه ساخت و ساز، قرص و محکم روی زمین بایستد. علاوه بر این، از آنجایی که پایه برج ضخیم تر از بخش های بالایی است (که با ستون پوشیده شده اند) مرکز جرم ساختمان مایل به بخش پایینی برج است و این به خودی خود ساختمان را محکم نگه می دارد.
تحقیقات خود فیورنتینو نشان می دهد که چرا این برج علی رغم شیب خطرناکش توانسته مقابل زلزله های مختلف مقاومت کند. او و همکارانش متوجه شدند برج پیزا گرچه به دلیل خاک نرم زیرش دچار انحراف شده اما از جهاتی هم برایش سودآور بوده است؛ زیرا هنگام لرزش زمین، می تواند به مدت طولانی تری در جهات مختلف دچار لرزش شود بی آنکه صدمه جدی ببیند.
برج پیزا به طور مداوم زیر نظر است و کنترل می شود تا میزان شیب آن و مقدار آب زیرزمینی زیر برج اندازه گیزی شود (گرچه اکنون برنامه ای برای تغییر فیزیکی ساختمان برج وجود ندارد). فعلا به نظر می رسد که این نماد تاریخی توسط این برج زنده خواهد ماند. همانطور که فیورنتینو می گوید: «روم باستان می خواست چنان آثاری تاریخی بسازد که تا ابد باقی بماند.» برای دیدن دیگر مطالب به صفحه تحقیقات علمی مراجعه کنید.
منبع : منبع
10th November 24